Toekomstboeren: Jan en Maarten op “Lekker Landgoed”

De zon breekt door en ik zet het lindeboompje in een kuil naast de gelderse roos in de heg. Marijke graaft nog een gat voor de volgende rozenbottel. We zijn een eetbare heg aan het aanplanten in de toekomstige voedselbos Haarzuilens – “Lekker Landgoed”.

Lindeboom zit er in!
Lindeboom zit er in!

Jan en Maarten zijn voedselbos-boeren. Ze zijn een ecologische boomgaard-ecosysteem aan het planten, met tientallen verschillende eetbare planten in een bijzonder patroon. Het grootste deel van het landgoed wordt beplant met gemengde fruitsalade-bomen, en op een paar heuvels staan clusters met notenbomen. Op de grond komen eetbare kruiden en bodembedekkers.

Het concept voedselbos is een model van een eco-systeem dat werkt als een bos waar de meeste planten iets eetbaars geven – fruit, noten, eetbaar blad of wortels. Door de relatief hoge diversiteit in planten is er veel minder risico op plagen dan in mono-cultuur-boomgaarden. Het is wel een kennis-intensief systeem, omdat elk soort haar eigen ritme volgt wat betreft beheer, oogst en verkoop.

Voedselbossen zijn vrij gewoon in de tropen, maar in Europa komt het weinig voor. (In de pre-historie waren de meest voorkomende bomen hazelaar en linde (met eetbaar blad), en de kleine populaties bronstijd-mensen hadden genoeg te eten zonder akkerbouw.)

Er is een groeiende groep enthousiaste mensen die de afgelopen twintig jaar steeds meer bostuinen en voedselbossen aanleggen ook in het gematigde klimaat van Europa en Noord-Amerika. Er komen steeds meer boeken met ervaringen en instructies voor het aanleggen van kleine en grote voedselbossen. In Nederland geeft Wouter van Eck cursussen en workshops in zijn eigen voedselbos “Ketelbroek” in Groesbeek, buiten Nijmegen. Er zijn nu een handvol grote en kleine voedselbossen, maar weinig die zo groot zijn als “Lekker Landgoed”, dat meer dan 50,000 m2 bevat (5 ha). Voor een boerderij is het tegenwoordig klein, maar voor een Nederlands voedselbos is het op dit moment uitzonderlijk groot.

Het is een vorm van landbouw dat de bodem verrijkt in plaats van verarmt. De meerjarige planten en bomen maken de grond elk jaar rijker in organisch materiaal – humus. Daardoor wordt regenwater beter opgevangen en watergedragen nutrienten beter gebruikt. De belangrijkste problemen van industrieel landbouw – overbemesting, erosie en bodemuitputting kunnen zelfs worden teruggedraaid. Een van de voedselbos-pioniers, Mark Shepard, heeft zijn boek hierover ook “Herstellende Landbouw” genoemd. Het is dus mogelijk om de natuur te verrijken en tegelijk ecologisch geteeld fruit te oogsten.

Toekomstboeren Jan en Maarten van "Lekker Landgoed"
Toekomstboeren Jan en Maarten van “Lekker Landgoed”

Jan: “We hebben een samenwerking met Natuurmonumenten, waar wij een deel van Landgoed Haarzuilens voor hun beheren en daar een voedselbos opbouwen. Vanaf volgend jaar kan je met een zelf-pluk-abonnement al komen bessen plukken.” Nog een paar jaar later kunnen we ook met het abonnement zelf walnoten, hazelnoten, pecan en kastanjes rapen in het najaar…

Jan en Maarten zijn allebei biologen en naast de fruit/noten/groente-productie doen ze kwantitatief onderzoek naar de ontwikkeling van het land. Op verschillende bestaande voedselbossen is het opgemerkt dat de diversiteit in beplanting zeer gunstig is voor verschillende insecten, vogels en kleine zoogdieren. Op “Lekker Landgoed” wordt de ontwikkeling nauwkeurig bijgehouden, zodat we over een paar jaar meer detailkennis hebben over de toename in ecologisch rijkdom.

Ik denk dat voedselbossen een zeer belangrijk onderdeel zijn van de voedselvoorziening van de toekomst, dankzij biodiversiteit, opvang van voedingsstoffen en de herstellende werking voor de bodem. Het is mogelijk om op kleine schaal te beginnen – in je tuin of met een “eetbare houtwal” langs een weiland, waarin hazelaar, linde, walnoot, vlier en braam elkaar afwisselen. Zo heb jij ook een voedselparadijs zonder te schoffelen…

Walnootboom op een heuveltje zodat de wortels meer ruimte krijgen.
De walnootboom komt op een heuveltje zodat de wortels meer ruimte krijgen.

Volg de ontwikkelingen op Facebook: Lekkerlandgoed

Lees meer over voedselbossen en eetbare bos-tuinen:

  • “Herstellende Landbouw”, Mark Shepard, 2014
  • “Creating a Forest Garden”, Martin Crawford, 2010
  • “Edible Forest Gardens”, Dave Jacke & Eric Toensmeier, 2005
  • “Forest Gardening”, Robert Hart, 1996
Share