We hebben vier verschillende gefermenteerde frisdranken gemaakt in de workshop.
Instructies om het zelf te doen:
We hebben vier verschillende gefermenteerde frisdranken gemaakt in de workshop.
Instructies om het zelf te doen:
Fermenteren is trendy. In kookprogramma’s en week-end bijlages worden “verrot lekkere” gerechten bereid door verschillende soorten fermentatie. Zuurkool, kimchi, kefir, koffie, zwarte thee – allemaal gefermenteerde producten.
We weten steeds meer over hoe goed deze levende voedingsmiddelen voor ons zijn (o.a. dankzij Giulia Enders en De mooie voedselmachine).
Wij gaan vier verschillende soorten gefermenteerde drankjes maken in twee categoriën:
2017-03-18 Workshop Drankjes Fermenteren
Deze workshop is een samenwerking tussen EetbaarSoest en IVN Eemland Duurzaamheidsgroep. Gratis voor jong en oud. Laat graag weten of je komt op:
Jan en Maarten, voedselbosboeren, gaan een volgend stuk van “Lekker Landgoed” aanplanten op 12 februari. Als je houdt van bomen planten is dit een perfecte kans om meer te leren en ervaringen opdoen.
Wil je meedoen? Stuur een mail naar Jan@lekkerlandgoed.nl.
Culinaire paddenstoelen, zoals oesterzwammen, zijn vrij makkelijk om zelf te kweken in je keuken als je weet hoe en wat.
In deze workshop leer je over mycelium (zwamlichaampjes), voedsel voor de zwam, en hoe de vruchtvorming gebeurt. Als je alvast iets wil lezen, kijk graag op http://www.fungi.com/ – het bedrijf van Paul Stamets, de meest beroemde mycoloog op dit moment.
Er zijn goede “grow-kits” te koop, o.a. bij www.RotterZwam.nl, voor op koffiedik:
Jij kan in de workshop een eigen grow-kit maken van een yoghurt-bakje. (Neem graag een yoghurtpot met deksel mee, ik regel een boor, mycelium en tape.
We doen ook soms “koningsoesters” – een minder bekende, maar zeer lekkere, paddenstoel. In boter bakken, met zout en peper… Heerlijk!
Paddenstoelen kan een zeer duurzaam vorm van voedsel zijn, vooral als we ze kweken op restproducten zoals koffiedik. Vele paddenstoelen hebben ook medicinale werkingen, die we langzamerhand ontdekken (niet alleen de paddo’s :-).
Paddenstoelen zijn bijzonder en soms kom je ze in het wild tegen in Soest. Wees voorzichtig en als je niet zeker bent van de soort – beter laten staan. Alleen eten als je het zeker weet!
Deze workshop is een samenwerking tussen EetbaarSoest en IVN Eemland Duurzaamheidsgroep. Gratis voor jong en oud. Locatie: Duurzaaamheidscentrum Veenweide, Vedelaarpad 52, Soest. Laat graag weten of je komt op:
We zijn van plan om een “eetbare houtwal” aan te planten in Soest. Het is een gemengde, lintvormige boomgaard, met fruit- en notenbomen, bessenstruiken en wellicht eetbare paddenstoelen.
We beginnen in De Veenweide, waar we eerst gaan kijken naar de amerikaanse strook (pecan noten en blauwe bessen), en de strook met groentebomen.
Dan gaan we (fietsen) naar de Jachthuislaan, waar we een weiland gaan bezoeken. Daar willen we langs de rand van het weiland een eetbare houtwal aanplanten.
Het idee is om op langere termijn meer eten te verbouwen op bomen in plaats van eenjarige gewassen. Dit versterkt de bodem en de biodiversiteit. Volgens het model van de “planetaire grenzen” is het zeer belangrijk om beter omgaan met de bodem. Eetbare houtwallen is één van meerdere manieren om dit mogelijk te maken. Het is een vrij nieuw concept, dus we gaan veel leren door dit te doen!
Hoeveel levert het op, qua oogst? Hoeveel neemt de biodiversiteit toe? Hoe werken ze samen, de verschillende planten?
Het is bijzonder interessant om te zien welke ecologische en planologische obstakels er zijn om meer fruit- en notenbomen in het landschap te krijgen.
Deze workshop is een samenwerking tussen EetbaarSoest en IVN Eemland Duurzaamheidsgroep. Gratis voor jong en oud. Laat graag weten of je komt op:
Wij hebben van een zonnige zaterdag genoten van samen bomen planten. We hebben een tweede “hugelbed” gemaakt van houtstammen, takken en compost, en daarin de boompjes en bessen geplant.
Hier is de handout van de workshop voor download: 2016-11-19-workshop-groentebomen-v1-4-na-planten
De groentebomen zijn op een rij geplant, in de hugelbed (G1 tot en met G11):
Tientallen Soesters zijn langsgekommen voor onze lezingen over duurzaamheid, duurzaam eten en planetaire grenzen, op de “Duurzaam Goed Bezig” markt in Soest.
Hier zijn de presentaties om zelf na te lezen:
2016-10-29__Duurzaamheid – Planetaire Grenzen [PDF]
2016-10-29__Duurzaamheid – Eten van Bomen [PDF]
2016-10-29__Duurzaamheid – Project Gifkaart Soest [PDF]
2016-10-29__Duurzaamheid – Fruitpark Soest [PDF]
De “planetaire grenzen” is een belangrijk wetenschappelijk model dat beschrijft wat de Aarde aan kan, en tegelijk onze beschaving dragen. Hoeveel CO2 kunnen we uitstoten voor dat het misgaat? Hoeveel nitraat en fosfaat? Hoeveel freon?
De levensonderhoudende systemen op aarde kunnen heel wat hebben, maar op een gegeven moment is het te veel en we komen over een kritische grens.
Lees meer op Wikipedia over de systemen en hoe we er nu voor staan.
Één van de “dames van Insingerstraat” gaat binnenkort haar laatste reis maken, na een lekker leven op de weilanden rond Soest. Één slechte dag in haar leven…
(Misschien herkent u de foto’s en de tekst van de vorige keer – het is nu weer mogelijk om vlees direct te bestellen bij de boer – zonder tussenpersonen. Dan zie je zelf hoe de dieren het hebben.)
Niet iedereen eet rundvlees, voor verschillende redenen, maar als je toch kiest voor om vlees te eten is het fijn te weten dat er geen sojabonen uit Brazilië te pas zijn gekomen in de teelt.
André van Dorresteijn laat weten dat iedereen een vleespakket kan bestellen (bel hem op 06 51180889 om te laten weten wat je wenst) – en op de boerderij ophalen op 15 november.
Volgens André:
“Vleespakket of Hamburgerpakket of Saucijzen?
-Braadlap
-Riblap
-Biefstuk
-Entrecote
-Gehakt
-Tartaar
-Rosbief
-Schenkel
-Poulet
-Rollade
Dit zit in pakketten van ±12,5 kilo à €10,50 per kilo of dubbelpakketten van ±25 kilo à €9,50
Alles is verpakt per vleessoort met daarop een sticker met de benaming ervan. Zodat u de vleeshoeveelheid per portie naar wens kunt indelen en/of invriezen. Als er nog meer vragen zijn dan horen we het graag.
Groetjes, André van Dorresteijn, 06 51180889″
We hebben de kastanjeworkshop op 15 oktober voortreffelijk getroffen. Veel over de verschillende tamme kastanjes gesproken, verschillende bereidwijzen geproefd en we gingen met z’n allen naar de bossen zodat iedereen zelf kon rapen.
Iedere boom heeft haar eigen ritme, waardoor de kastanjes over een aantal weken rijpen en naar beneden vallen. Eerst die eene boom, dan de volgende… Eerst vallen de kastanjes, dan valt het blad. Daarom heb je maar een paar weken om de kastanjes te rapen, anders is het te laat en ze zijn bedekt met blad.
Er staan veel kastanjebomen in de bossen rond Cabrio en bij de Paltz, op weg naar Soesterberg.
Geniet van een lekkere wandeling in de bossen en veel pof-plezier!
Hier is de workshop handout: workshop-aardappelboom-tamme-kastanje-2016-10-15-v2
Hier is een instructiefilm hoe je makkelijk de kastanjes kan pellen van de legendarische kastanjekweker Phil Rutter:
Belankrijk: als je wilde tamme kastanjes plukt zijn de vruchten relatief klein en moeilijk te pellen. Als je een kastanjeboom van een geselecteerde ras koopt, krijg je grotere noten met lossere schil. Een goede kastanjeboom koop je bij De Smallekamp in Nunspeet, of dichterbij bij ’t Vaarderhoogt, dat kunnen ze voor je bestellen.
De tamme kastanjes zijn bijna klaar om te rapen. Kastanjes plukken we van de grond, als ze net van de bomen afvallen. Ze vallen af als ze rijp zijn, en het heeft geen zin om met takken te gooien om meer van de boom te krijgen, ook zien we dat soms… Het beste is om een paar keer per week langs te gaan om te rapen, zodat insekten, schimmels en andere dieren niet voor ons zijn.
Kastanje is een fantastische vrucht, vol energie en smaak, en qua voedingstoffen equivalent aan aardappels.
Maar hoe weet je dat het kastanjetijd is?
Op 15 oktober is de volgende workshop over Duurzaam Eten, deze keer met thema Tamme Kastanje – welkom!
Op de zonnige Burendag hebben we drie fruitbomen geplant bij Mariënburg in Soest. Gerdi van de bewonersorganisatie had het initiatief genomen om de nieuwe dorpsplein te verrijken, en wij hebben graag meegeholpen. We hebben de stijl van de mooie engelse landschapspark geprobeerd om door te trekken naar de voorkant van Mariënburg.
Nu staat een nieuw kersenboom (‘Stella’) tegenover de huidige sierkers en twee klassieke engelse pruimenbomen (‘Victoria’ en ‘Czar’). Vanaf volgende zomer kunnen bewoners en buren samen van genieten!
Wij hebben over gedroogde groenten, kruiden en fruit gesproken en geproefd.
Daarna gingen we over op zuren als bewaarmethode. De principe is eenvoudig – je groente in kleine stukken snijden en onderdompelen in zout water (pekel). Dan gaan de natuurlijk voorkomende lactobacilli aangroeien en verschillende zuren aanmaken. De zuurte houdt dan schimmels tegen en de groente kan je maanden bewaren.
We hebben Oost-Indisch Kers-kappertjes gemaakt – verse vruchten op zout water leggen en zelf laten zuren door de natuurlijke lactobacilli.
We hebben ook mogen proeven van de gezuurde lindebloesemkappertjes van Matthijs. Heel bijzonder, met een vrij sterke smaak van boom.
Welkom op de volgende workshop over de tamme kastanje.
Interview met Gryt de Jong – medeoprichtster van de groentetuin Birkenhof
Vijftig leden komen iedere vrijdag naar de Birkstraat in Soest toe om vers geoogste biologische groenten op te halen. Zij nemen deel in de biologische groentetuinderij “De Birkenhof”.
Voor de negende zomer op een rij wordt hier allerlei groente verbouwd voor de deelnemers, en mede door de deelnemers zelf.
Tien jaar geleden hebben Jan Diek van Mansvelt en eft Gryt de Jong de handen in elkaar geslagen om een lokale, ecologische groentetuin te starten. Gryt heeft een achtergrond als milieukundige en Jan Diek is professor ecologische landbouw in Wageningen geweest. Samen hebben ze een biologisch-dynamisch opgeleide tuinder bij de hand genomen en bij Het Derde Erf grond gevonden om de tuinderij te starten. Boer Joop Wantenaar heeft een deel van zijn erf vrijgehouden voor de groententuin.
Toendertijd was er veel minder biologisch geteelde groente in de schappen en er was veel interesse uit Amersfoort en Soest om lid te worden. De tuinderij is meteen begonnen met 25 leden en het is het tweede jaar gegroeid naar 50 leden.
Tegenwoordig zijn er meerdere bio-groente-alternatieven, bij voorbeeld de thuisbezorgde BeterBio-box. Vooralsnog is “De Birkenhof” de enige groentetuinderij in Soest.
Sinds een paar jaar staat bij de tuin een boogkas voor tomaat, aubergine en andere warmteminnende planten.
Elk jaar wordt het teeltplan vernieuwd. De beste groenten van vorig jaar blijven en ieder voorjaar worden enkele nieuwe soorten en rassen uitgeprobeerd. Het is een kunst om het teeltplan zo in te vullen dat er iedere vrijdag een mooie en gevarieerde oogst is. Er wordt op vrijdag in de ochtend geoogst en in de middag komen de leden langs om hun groenten op te halen. Alles komt vers van het land en iedereen neemt zijn eigen doos mee om volgens de weekinstructie te vullen.
Gryt vertelt dat de tuinderij geen koelopslag heeft, dus de hele weekoogst moet in één keer gebeuren. Sommige langeseizoengroenten, zoals knolselderij, hebben meer dan honderd dagen nodig om rijp te worden. Dat vergt goede planning en vroege voorbereiding in de lente. Een voordeel is dat ze in een hele lange periode geoogst kunnen worden.
Ander groenten, zoals pluksla en rucola, hebben een veel snellere doorlooptijd, met de eerste oogst na zes weken. Zaaien en oogsten kan de hele zomer door, maar het oogsten komt vrij nauw met de timing. Als je de sla te lang laat staan schiet deze door en wordt veel minder lekker.
Het is een hele kunst om dertig weken lang een goed pakket te verzorgen en het lukt steeds beter, zolang het weer een beetje meezit.
“Dit jaar was het moeilijk in juli – veel regen en veel slakken”, zegt Gryt. “De oogst dit jaar is iets minder dan vorig jaar, tot nu toe. We zullen zien hoe de nazomer wordt…”
Een groente die het veel beter doet dit jaar is de mais. Vorig jaar hebben vogels al het zaad opgegeten en bijna niets kwam naar boven. Dit jaar zijn kleine plantjes uitgeplant en de vogels hebben ze niet aangeraakt.
Gryt houdt nog steeds de ledenadministratie bij. Heb je interesse voor het volgende seizoen, neem contact op – er komen waarschijnlijk enkele plekken vrij. (Ik heb me al opgeschreven op de wachtlijst!)
De Birkenhof is een tuinderij voor de leden, wat soms CSA (“Community Supported Agriculture”) wordt genoemd. Een belangrijk deel van dit model is dat de leden in het voorjaar al vantevoren betalen, zodat het zaaigoed aangeschaft kan worden met eigen middelen. Een ander belangrijk aspect is dat de leden welkom zijn om mee te helpen een ochtend in de maand. Zo kan je ook een heleboel leren en leuke mensen ontmoeten.
Hier is de officiele folder met informatie over Birkenhof:
Gryt is te bereiken op: grytdejong@telfort.nl
Één van de “dames van Insingerstraat” gaat binnenkort haar laatste reis maken, na een lekker leven op de weilanden rond Soest. Één slechte dag in haar leven…
Niet iedereen eet rundvlees, voor verschillende redenen, maar als je toch kiest voor om vlees te eten is het fijn te weten dat er geen sojabonen uit Brazilië te pas zijn gekomen in de teelt.
André van Dorresteijn laat weten dat iedereen een vleespakket kan bestellen (bel hem op 06 51180889 om te laten weten wat je wenst) – en op de boerderij ophalen op 30 augustus.
Volgens André:
“Vleespakket of Hamburgerpakket of Saucijzen?
-Braadlap
-Riblap
-Biefstuk
-Entrecote
-Gehakt
-Tartaar
-Rosbief
-Schenkel
-Poulet
-Rollade
Dit zit in pakketten van ±12,5 kilo à €10,50 per kilo of dubbelpakketten van ±25 kilo à €9,50
Alles is verpakt per vleessoort met daarop een sticker met de benaming ervan. Zodat u de vleeshoeveelheid per portie naar wens kunt indelen en/of invriezen. Als er nog meer vragen zijn dan horen we het graag.
Groetjes, André van Dorresteijn, 06 51180889″
Wij hadden vorig keer de saucijsen, deze keer wordt het een 12.5kg pakket…
Hallo Soesters!
Misschien heeft u een overvolle pruimenboom in de tuin staan en te wenig puf om alles te oogsten? Ligt er fruit op de grond te rotten?
Wij willen graag u met de oogst helpen, en een deel van de oogst gebruiken voor EetbaarSoest-activiteiten.
Wij komen langs met de fietskar en een paar emmers en helpt u te oogsten, en de beschadigde fruit nemen we ook mee om te komposteren. Opgeruimd tuin een keer in de week – gratis!
Geinteresseerd?
Bel Göran op 06 53885037
Wij komen met EetbaarSoest op Soester Boerenmarkt op zaterdag 20 augustus om meer te vertellen over duurzaam eten, en we nemen wat lokale lekkernijen mee om te proeven.
We hebben ook meer informatie over de workshops van de herfst 2016.
Erik en Jonatan zijn er ook met hun aanbod als je een sla-boom wilt kopen!
In Soest groeit er op steeds meer plekken de gevreesde “exotische” woekeraar Japanse Duizendknoop. Het is een mooi tuinplant die werd geintroduceerd via tuincentra in de jaren 90, en heeft het zo goed hier dat hij zich verspreidt als een plaag.
Er is een ingewikkelde intellectuele discussie wat we eigenlijk zouden moeten doen met “invasieve exoten”, maar in de hedendaagse praktijk komt het op neer dat veel mensen doen wat ze kunnen om de duizendknoop weg te krijgen. In sommige gemeentes wordt het zelfs met gif gewerkt in parken en plantsoenen om de duizendknoop te lijf te gaan. Op sommige plekken met varkens.
De duizendknoop is een bijzondere plant die veel zonne-energie vangt en in een groot wortelstelsel spaart om ondergronds zijn leefgebied te vergroten. De wortelknopen in de grond zijn misschien duizend – het voelt in ieder geval zo als je hem probeert op te graven.
Je kunt hem ook opeten.
In het voorjaar (en de eerste weken na een goede terugsnoeiactie) komen er honderden kleine scheuten uit de grond. Als je ze plukt met een lengte van 15-30 cm zijn ze nog zo zacht dat je de stengel makkelijk in de lengte af kan trekken. Verwijder de bladeren en gebruik de stengel als rabarber!
In Oost-Azie, waar de duizendknoop wild voorkomt, en zelfs wordt verbouwd als groente, wordt duizendknoop gebruikt als een vriszure groente, meestal gewokt. (En uit de wortel maakt men medicijnen tegen de ziekte van Lyme.) Wij kunnen onze oer-Hollandse rabarberrecepten gebruiken voor kruimeltaart, jam of nootjesgebak.
Hier een paar foto’s van De Bergjes, waar gemeente Soest deze woekeraar probeert in toom te houden. Help je mee? Eet hem op!
Recept voor noten-duizendknoop-taartjes:
Oven aan op 200°C, voor 10 taartjes
200g hazelnoten (gehakt of als meel gekocht)
50g suiker
1 ei
100g gehakte duizendknopstengels + 10g suiker + 10 ml kokend water in een pan
Hazelnotenmeel + suiker + ei mengen, en in vormpjes leggen. Maak een kuiltje met een lepel op elke taartje. Duizendknoopstengelmix in het kuiltje, en dan alles in de oven.
Bakken in de oven, 10-12 min, tot dat de taartjes gaar zijn in het midden. Bij voorbeeld serveren met een bolletje ijs en een blad verse munt.
Waarschuwing!
Sommige gemeenten, o.a. Amersfoort, en op sommige particuliere percelen wordt gif (glyfosaat) gebruikt tegen deze plant. De plant ziet er zo uit, en dan moet je hem niet eten:
We hebben een workshop over zomerbessen gegeven in de Veenweide. We hebben de verschillende bessenfamilies bekeken en 16 bessenstruiken en klimmers geplant. Kom volgende zomer langs om te proeven!
Bessen zijn lekker en barstvol voedingstoffen.
Informatie over bessen: Families, soorten en rassen: 2016-06-18 – Workshop Bessen v1.pdf
Vandaag gingen we naar Winterswijk om het Nationale Linde-arboretum te bezoeken. Daar groeien sinds 1993 verschillende lindesoorten en -rassen uit de hele wereld. Elk jaar komen er nieuwe bomen bij en de teller staat op 180+ bomen. De originele soortkeuze was gedaan door prof. Wybe Kuitert, dendroloog uit Wageningen.
Alle lindebomen hebben eetbaar blad, maar er zijn grote verschillen in smaak en vorm. Bomen met eetbaar blad is een belangrijk onderdeel van een duurzaam voedselsysteem, wat we hard nodig hebben.
Wij hebben gemerkt dat hoe jonger en lichter het blad, hoe lekkerder het is, en dat de lei-linde’s heel veel vers blad blijven produceren.
Volgende keer gaan we iets vroeger in het seizoen proeven. Dit jaar was er een hele korte periode met vers/mals blad, die we misschien hebben gemist wat betreft de grotere bomen.
We hebben twee belangrijke conclusies getrokken:
Vandaag hebben we een workshop over bomen met eetbaar blad – “slabomen” gegeven. De winterlinde vond iedereen lekker, en de bijzondere gebakken-ui-smaak van de Chinese Toon was een favoriet.
Hier is de workshop informatie met informatie en links:
PDF: 2016-05-21 – Workshop Slaboom
Erik heeft ook een paar slabomen verkocht.
Lees meer op www.slaboom.nl.
Gisteren was het thema bij de ledenavond van de bank “Duurzaam eten en proeven” – een smaak-experience. Goran was er om meer te vertellen over onze activiteiten en had een paar slabomen mee – bomen met eetbaar blad.
De hooftspreker en duurzaamheidsgoeroe was Helga van Leur – ook bekend van RTL Nieuws. Helga is ook een ambassadeur van de Nationale Boomfeestdag – een belangrijk initiatief om meer bomen te planten in Nederland.
We hebben over de mogelijke duurzame toekomst gesproken en ze heeft van ons een slaboom cadeau gekregen:
Één van de “dames van Insingerstraat” gaat vandaag haar laatste reis maken, na een lekker leven op de weilanden rond Soest. Één slechte dag in een leven.
Onze kinderen weten waar de hamburgers en roulade vandaan komen, en het is voor ons een waardevolle binding met de dorp waar we wonen. Niet iedereen eet vlees, voor verschillende redenen, maar als je toch kiest voor om vlees te eten is het fijn te weten dat er geen sojabonen uit Brazilië te pas zijn gekomen in de teelt.
André van Dorresteijn laat weten dat iedereen een vleespakket kan bestellen (bel hem op 06 51180889 voor zondag 22 mei om te laten weten wat je wenst).
Volgens André:
“Vleespakket of Hamburgerpakket of Saucijzen?
-Braadlap
-Riblap
-Biefstuk
-Entrecote
-Gehakt
-Tartaar
-Rosbief
-Schenkel
-Poulet
-Rollade
Dit zit in pakketten van ±12,5 kilo à €10,50 per kilo of dubbelpakketten van ±25 kilo à €9,50
Alles is verpakt per vleessoort met daarop een sticker met de benaming ervan. Zodat u de vleeshoeveelheid per portie naar wens kunt indelen en/of invriezen. Als er nog meer vragen zijn dan horen we het graag.
Groetjes, André van Dorresteijn, 06 51180889″
Wij hadden vorig keer de hamburgers, deze keer wordt het saucijzen…
We gaan bomen met eetbaar blad opzoeken en proeven. Vooral de verschillende soorten en rassen van de linde zijn lekker en voedzaam.
We gaan verschillende bladeren plukken en proeven, en een klein sla-workshop “boom-sla” doen.
De meest duurzame manier van eten produceren is op bomen. Bomen verrijken de bodem en verbeteren de waterhuishouding, en ze vangen ook nog CO2 uit de lucht. Daarom willen we zoveel mogelijk van bomen eten. Het is ook nog heel lekker!
– aanmelden op info@eetbaarSoest.nl
Zoals altijd is het gratis – en het is een samenwerking tussen EetbaarSoest en IVN Eemland.
Erik en Jonatan verkopen ook sla-bomen, voor op je balkon of in je eigen tuin. Sla zonder slakken!
De workshop op 23 april over Duurzaam Eten had als thema “Duurzaam Vlees”. We gingen op bezoek bij boer André van der Dorresteijn op Insingerstraat. Hij is één van de kleinschaligere vleesveeboeren in Nederland. De koeien grazen extensief op weilanden rondom Soest de hele zomer. Het is een echt familiebedrijf waar iedereen meehelpt op haar/zijn manier.
De koeien zijn Blondes d’Aquitaine, een robuust en rustig ras, die relatief makkelijk kalveren en bij elkaar blijven. De stieren Joost en Jupiter zijn indrukwekkend groot, en verbazingwekkend rustig.
In juni kunnen we weer rundvlees kopen rechtstreeks van de boer. Als je een vleespakket wilt kopen, neem graag contact op met André op 06 51180889!
Het is nog niet een biologische boerderij, op sommige van de weilanden worden (on)kruiden bestreden met chemische middelen. Het is een kwestie van genoeg grasgroei zodat er genoeg groeit voor de koeien – en het dilemma rondom kosten en opbrengsten. Het vleesprijs is nog veel te laag…
We hebben de maart-workshop in stralend zonneschijn afgerond op de NLDoet-dag. Deze keer hebben we wat meerjarige groenten gezaaid en bessenstruiken gestekt.
Meerjarige groenten zijn interessant in meerdere opzichten. Ten eerste omdat ze het hele jaar zonlicht kunnen vangen en in de wortels opslaan voor de volgende groeiseizoen. Daarom kunnen ze heel vroeg in het jaar blad vormen en de lentesalade verzorgen (brandnetels en snijbiet bijvoorbeeld kunnen we nu al plukken). Ten tweede omdat de bodem ongestoord blijft jaar na jaar en de ecologische rijkdom toe kan nemen. Eenjarige planten in een gespitte perk leiden tot verarmen van de bodem, en het is noodzakelijk om nieuwe vruchtbaarheid (kompost) toe te voegen. Meerjarige planten hebben dat minder nodig.
Wij hebben artishoke, asperge, aardkastanje en zevenjaarsspinazie gezaaid, en als ze groter worden krijgen ze een vaste plek op de hugelbed tussen de notenbomen.
We hebben ook drie bessenstruiken gestekt; takken afgeknipt en in arme aarde gestopt, zodat ze kunnen wortelen. We hebben nu zilverbes (Eleagnus umbellata), amerikaanse kruisbes (Ribes odoratum) en aronia (Aronia melanocarpa) gestekt van verschillende wilde en tamme struiken.
(de leverancier met de beste rassen die wij hebben kunnen vinden is Arborealis – we raden aan om te kopen van hun “voedselbospagina”: http://voedselbos.arborealis.nl/)
We hopen dat ze het allemaal gaan doen – en dan kunnen we vanaf volgend jaar oogsten!
Dit is het eerste interview in een serie over de voedsel-professionals in Soest. Met deze interviews wil EetbaarSoest meer inzicht geven in hoe en waar ons eten groeit, en wie de mensen zijn die ons kunnen voorzien van lekker en lokaal voedsel. We beginnen bij de (tot nu toe) enige biologische boerderij in Soest op een frisse vrijdag ochtend in februari.
“Diversiteit in de dieren – daar worden ze sterker van.”, zeggen Corine en Joop Wantenaar, boeren op Het Derde Erf, de enige biologische boerderij van Soest. “Er zit van alles erin, Holstein, Fries, Groninger blaarkop, MRIJ, Montbeliarde en de laatste jaren Fleckvieh, een goede dubbeldoel-ras. Ze zijn rustig en goed voor melk én vlees.” Corine en Joop werken met een eigen visie op de natuur; zo doen ze wat ze kunnen om de koeien de ruimte te geven om zo veel mogelijk koe te zijn. De koeien hebben veel plek en lopen rond met hun eigen horens erop (ze worden niet ont-hoornd zoals op veel melkveehouderijen).
Sinds bijna twintig jaar zijn ze biologisch aan het boeren, ondermeer gecertificeerd biologisch (Skal) en sinds 2002 biodynamisch (Demeter), met als belangrijkste voordeel een gezondere bodem en gezondere dieren, dankzij ondermeer het mineraalrijkere gras. Biologisch boeren betekent onder andere dat de graslanden waar de koeien grazen kunstmestvrij en bestrijdingsmiddelvrij zijn. Het is wel soms ingewikkeld met pachten van de overheid, waar éénjaarcontracten gebruikelijk zijn.
“De veertig koeien, plus twintig kalveren en pinken, lopen zoveel mogelijk buiten. De melkkoeien 8 tot 9 maanden minimaal 8 uur per dag. Aan het eind van de dag komen de koeien naar huis, waar ze sinds 2009 door de melkrobot gemolken worden op het moment dat ze daar behoefte aan hebben”, zegt Joop, en voegt toe: “Veertig koeien, dat is een goede grootte, we willen niet groter.” In plaats van meer koeien zijn ze bezig om zich te verbreden, door steeds nieuwe activiteiten toe te voegen aan de boerderij.
Hoeveel voedsel komt hier vandaan?
De hoofdproductie van het boerderij is de biologische melk, ongeveer 200.000 liter/jaar. Het klinkt heel veel, en het is genoeg voor ongeveer 2.000 doorsnee Nederlanders. Met de consumptiepatroon van vandaag zou ongeveer 4% van het Soester melk/zuivel-consumptie van Het Derde Erf kunnen komen. (Of om het anders te formuleren – we hebben ongeveer 25 boerderijen zoals deze om Soest te voorzien van zuivel.)
Het bedrijf van Joop en Corine heeft meerdere poten; behalve de melk verkopen ze vlees en eieren van hun honderd vrijlopende buitenkippen. Daarnaast heeft Corine een lichttherapiepraktijk en ze zorgen voor een aantal mensen met dagbesteding als erkende zorgboerderij.
Alsof dat niet genoeg is, werkt Joop samen met Gryt de Jong en Jos van Hofslot aan een groentepakkettuin. Achter op het erf vind je “Groentetuin Birkenhof”, een biologische CSA (Community Supported Agriculture). Dit betekent dat mensen deelnemer kunnen worden voor een vast bedrag en samen met de tuinder kiezen wat er geteeld gaat worden. De deelnemers zijn ook welkom om mee te helpen in de tuin en ze delen de oogst. (Stuur een mail aan Gryt de Jong als je interesse hebt. –Later in het jaar, hopen we op een aparte interview over Birkenhof.)
Joop is altijd bezig om meer te leren, van andere biologische boeren en tuinders, en van eigen onderzoeken om nieuwe ideeën uit te proberen. Dit jaar wordt een deel van de groentetuin omgebouwd met “permacultuur”-principes om te zien hoe goed dat werkt.
Hij heeft ook plannen om de kippen nog vrijer te laten lopen op het land, met een mobiel kippenhok. Joop heeft ook ideeën over agroforestry, waar koeien toegang hebben tot grasland én bosomgeving voor nog meer variatie in voedsel en microklimaat.
We kijken naar uit om terug te komen om te volgen hoe Het Derde Erf zich ontwikkelt in de komende jaren – een boerderij met meer dan melk!
Jij kunt ook melk drinken van de koeien van Het Derde Erf. Hierbij kan je kiezen tussen melk uit een pak of koop direct van de melktap op de boerderij. Neem een fles mee en tank: 1 euro voor 1 liter rauwe melk. Je kunt vaak ook eieren kopen. Donderdag-zaterdag is het café open in de schaapskooi voor een kopje koffie en gezonde taartpunt.
Fiets/rij langs op de Birkstraat 125, tussen Soest en Amersfoort.
Lees meer op www.HetDerdeErf.nl
Interview voor EetbaarSoest.nl – 2016-02-26 – Göran Christiansson
[uit de “Gooi en Eemlander” 22 februari 2016]
SOEST – De vele duurzame initiatieven die Göran Christiansson in de wijk Klaarwater onderneemt, leverde hem vorig jaar al bijna de titel de Beste Buur van Nederland op. En nog steeds zit de Soester niet stil en steekt hij de handen uit de mouwen om in Soest openbaar eetbaar groen te realiseren.
,,Mijn plannen komen allemaal voort uit duurzaamheid”, legt Christiansson uit. ,,Hoe kunnen we zo met de aarde omgaan, zodat we de beschaving door kunnen zetten? De aarde zal blijven bestaan, maar of dat met of zonder mensen is, is de vraag”, zegt de in Zweden geboren Soester. ,,Het belang om klimaatverandering tegen te gaan, kent iedereen wel. Maar dat de industriële landbouw veel problemen veroorzaakt, weten veel mensen niet. Samen met een aantal vrienden dacht ik: hoe kunnen we dit aan gaan pakken? En hoe krijgen we het op de agenda? Alle kleine stapjes helpen, dus pakken we het lokaal aan.”
Buurtfruit
Vorig jaar richtte Christiansson samen met buurtgenoten ’Buurtfruit’ op. Zo’n honderd meter van z’n huis ligt de kleine moestuin. ,,Iedereen uit de buurt mag gebruik maken van dit fruit”, vertelt hij, terwijl hij een blikje bier dat rondzwerft op de naastgelegen parkeerplaats oppakt om het op te ruimen. ,,Er staat van alles in. Sla, een appelboom, olijven. Wat zo leuk is, is dat je je verbonden voelt met de fysieke grond onder je, maar ook met elkaar. We zijn nu met de gemeente aan het bekijken of we dit niet in elk park in Soest kunnen maken.” En ambitieus als de Soester is, heeft hij nog meer plannen. ,,We zijn met verschillende partijen aan het praten om bomen bij het asielzoekerscentrum in Soesterberg te plaatsen. Ik hoop dat het gaat lukken. Het is zo’n zielloze plek. Het is voor de bewoners leuk om samen te doen en ze voelen zich dan misschien ook wat meer verbonden met de plek”, legt hij uit. ,,Ik wil ook graag een ecologische boomgaard realiseren. We zijn nog op zoek naar een stuk land waar we fruit- en notenbomen kunnen planten. Mijn droom is dat mensen steeds meer lokale producten gaan eten”, zegt Christiansson. ,,De noodzaak om dat te gaan doen is moeilijk uit te leggen aan mensen. Kijk maar naar buiten. Het ziet er bij ons allemaal prachtig uit. Maar mensen hebben niet door dat wat we hier consumeren ontzettend grote gevolgen heeft voor de landen waar het geproduceerd wordt.”
Zelfgemaakte en lokale producten kom je bij de enthousiaste Soester in huis genoeg tegen. Zo staat er een fles zelfgemaakte cider op tafel en komen de notenkoekjes net de oven uit. Buiten staat, ja, het bestaat echt, een heuse sla-boom en hangt een boomstammetje waar paddenstoelen aan groeien. Christiansson geeft ook workshops over duurzaamheid en eetbaar groen. ,,We gaan er bijvoorbeeld op uit om berkensap te tappen of om te snoeien. Zo kunnen we er samen iets aan doen.”
Meer informatie over de workshops is te vinden via: www.eetbaarsoest.nl
[(c) Gooi en Eemlander – bedankt voor de toestemming om hier te mogen plaatsen!]
Iedereen die een moestuin heeft is superblij met regenwormen. Niemand klaagt erover dat er teveel regenwormen zou kunnen zijn in de wereld. Regenwormen zijn een soort superhelden, die hun eten omtoveren in bijzonder vruchtbare mest. Regenwormen helpen hun omgeving met activiteiten (tunnels maken, dood plantmateriaal eten, mest poepen) die de bodem verrijken.
Wij mensen kunnen net zo goed zijn als regenwormen voor onze omgeving, hoorde ik Joseph Simcox zeggen in een interview vandaag.
Wat een bijzondere kijk naar de problematiek rondom 9 miljard mensen op de aarde, dacht ik, vooral tegenover hoe de industriële landbouw het probleem presenteert. Toen bedacht ik me – het komt door de mentale concepten die we hebben van de school, bijvoorbeeld van plaatjes van voedsel-ketens:
Het zijn plaatjes waar pijlen één kant op gaan. Alles eindigt bij de mens (en de arend). Wij zetten traditioneel onszelf, mensen, bovenop de voedselpyramide. Soms voor landbouw: kunstmestfabriek -> graan -> varken -> mens
Dit soort plaatjes zijn vooral functioneel om “bio-accumulatie” van DDT en kwik te begrijpen, maar niet om het kringloop van nutriënten te beschrijven.
(Wij en de arends produceren net zoveel excrementen als de regenwormen.)
Een veel betere plaatje beneden (waar wij een mens kunnen zetten op de plaats van de zeehond).
Voedselweb in zee met nutriënten-kringloop (illustratie van www.ecomare.nl)
Een voorwaarde is natuurlijk dat wij, net als de regenwormen, in de buurt van waar we ons voedsel verbouwen excreëeren, zodat de kringloop kan sluiten.
Hier in Soest wordt ons rioolwater naar de verwerkingsstation richting Baarn gestuurd, waar het waterschap het verwerkt.
Volgens ons waterschap: “De hoeveelheid fosfaat in gebruikt water in Nederland is bijvoorbeeld ongeveer gelijk aan de totale kunstmestbehoefte.” (overigens vrij logisch, als we de kringloop sluiten…) Vervolgens zeggen ze te willen meewerken in de kringloop: “Zo kunnen bijvoorbeeld zakken met mestkorrels worden uitgedeeld, die de ‘eigen’ afvalwaterzuiveringsinstallatie zijn geproduceerd.”.
Ik heb al gemaild om te vragen wanneer ik een zak kan komen ophalen – wordt vervolgd…
Hallo Waterschap Vallei en Veluwe,
Ik las in uw visiedocument “Natuurlijk Ontwikkelen” dat wij als burgers/leveranciers ook binnenkort zakken mestkorrels kunnen ophalen.
p.18: “Zo kunnen bijvoorbeeld zakken met mestkorrels worden uitgedeeld, die de ‘eigen’ afvalwaterzuiveringsinstallatie zijn geproduceerd.”
Wanneer zou ik een zak mestkorrels kunnen komen ophalen?
Met vriendelijke groeten,
Goran Christiansson, Soest
Update 22 Feb 2016: Ik kreeg een vriendelijk mail terug met het verzoek om te bellen. Wim van Vilsteren vertelde dat de mensmestkorrels sinds kort uit de Amersfoortse rioolinstallatie stromen. Fosfaat wordt gekristalliseerd in de vorm van struviet, perfect voor planten. Helaas zit de huidige regelgeving/beleid in de weg en het is momenteel niet toegestaan om mensmestkorrels te gebruiken in Nederland. Daarom gaan ze allemaal naar Duitsland waar ze meer vooruitstrevend zijn. Tijd om te lobbyen voor beleidsverbetering?
Het is ook in principe mogelijk om de compostering thuis te doen, maar dat durven we nog niet aan in ons rijtjeshuis. Één die het wel durft is Nick Ritar in Australië, met een leuke TEDx talk. Er is ook een entusiast in Nederland die het promoot – Fedde Jorritsma in Groningen – en hij geeft ook cursussen. Misschien dit jaar een cursus doen…
EetbaarSoest staat nu op de kaart “Soest Duurzaam”. Om dat te vieren hebben we een sla-boom gegeven aan wethouder Marcel Adriani van Duurzaamheid.
Deze sla-boom (winterlinde / Tilia cordata) geeft lekkere blaadjes van maart tot augustus, en verrijkt de bodem waar die staat.
Vele jaren gezond en duurzaam eetplezier toegewenst!
De natuur versterken en tegelijk gezond eten verbouwen – hoe doe je dat?
Op 12-13 februari kwamen wetenschappers en boeren, consumenten en beleidsmakers bijeen op de “Voedsel Anders”-conferentie in Wageningen. We waren er om de laatste vorderingen in de “agro-ecologie” te bespreken en ervaringen te delen.
Eregasten waren Vandana Shiva (Indiase wetenschapper/boerin/auteur) en Herman Kok (biologisch melkveehouder uit Hoogland). Pioniers, die tegen de stroom liepen en lieten zien wat mogelijk was. Nu zijn er jonge “Toekomstboeren” die het nog beter proberen te doen, én ecologisch beter én economisch beter. Een lokaal voorbeeld is Janneke Steenmans die de biologische tuinderij “De Groene Steen” in De Bilt runt.
Ik vond de presentatie over ecologische boomgaarden (“agro-forestry” en “voedselbossen”) zeer interessant. Het is een productiemethode met zeer hoge natuurwaarden. In plaats van mono-culturen van eenjarige gewassen zoals in de gangbare landbouw worden meerjarige planten en bomen van meerdere soorten op één perceel verbouwd. Bijvoorbeeld appel + kastanje + hazel + gras voor vleeskoeien in stroken langs elkaar heen. Eetbare houtwallen tussen weilanden voor vee.
Er zijn nu meerdere initiatieven gaande in Nederland en België, en ik hoop de ontwikkelingen te kunnen volgen in de komende jaren. Biologen zijn actief om de soortrijkdom te kwantificeren en de verbeteringen over tijd in kaart te brengen, zodat we beter weten welk invloed op de natuur deze praktijk heeft.
Er was ook een plenaire presentatie van Irene Cardoso, professor bodemkunde uit Brazilië, die me pakte. Ze liet zien hoe de bodem in Brazilië verschraalt door soja-teelt voor export naar Nederland – voor veevoer. Nederland is (op één na) de grootste sojakoper van Brazilië.
Cardoso bracht het heel dichtbij, welke consequenties het heeft daar, om hier niet-biologische melk te drinken. Door hier iets meer te betalen voor bio-melk kunnen we de natuur 10000 km verderop positief beïnvloeden.
Over twee jaar wordt de volgende “Voedsel Anders”-conferentie gehouden, kom je mee?
Lees/zie meer:
Conferentie: www.VoedselAnders.nl
Documentaire over Herman Kok: http://www.npo.nl/artikelen/2-doc-de-kleine-oorlog-van-boer-kok
Iets meer over voedselbossen: www.foodforestry.nl